Περιγραφή: | Το σταυροπήγιο και η πατριαρχική εξαρχία έχουν ως κοινή συνισταμένη την υπαγωγή τους στη δικαιοδοσία του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, την άμεση εξάρτηση και των δύο από την πατριαρχική εξουσία. Και στις δύο περιπτώσεις η μη υπαγωγή των μοναχών και των χριστιανών κατοίκων στον τοπικό ιεράρχη δημιουργεί ιδιαίτερες συνθήκες, και η περίπτωση της μονής Γηρομερίου προσέφερε το κατάλληλο έδαφος για τη μελέτη τους, δεδομένου ότι στην ιστορική της πορεία πέρασε και από τις δύο αυτές μορφές πατριαρχικής εξάρτησης. Το Γηρομέρι δεν υπήρξε αποκλειστικά σταυροπηγιακό μοναστήρι αλλά από τις αρχές του 17ου αι. αποτέλεσε πατριαρχική εξαρχία, στην οποία υπάγονταν χριστιανικοί πληθυσμοί της γύρω περιοχής. Ο πατριάρχης εκχωρούσε κατά διαστήματα την εξαρχία Γηρομερίου σε φυσικά πρόσωπα, τα οποία εισέπρατταν από αυτήν ετήσιο εισόδημα με την ιδιότητα του καθολικού εξάρχου, ενώ την εκκλησιαστική διοίκηση ασκούσε συνήθως ο ηγούμενος του μοναστηριού.
Μέσα από τη μελέτη των σωζόμενων πατριαρχικών γραμμάτων από την περίοδο 1533-1863, τα οποία έστειλαν οι κατά καιρούς πατριάρχες για να διευθετήσουν και να κατοχυρώσουν υποθέσεις και δίκαια της μονής και της εξαρχίας, αποκαλύπτεται με τρόπο ανάγλυφο η έντονη αλληλεπίδραση που αναπτύχθηκε στο πέρασμα του χρόνου μεταξύ της μονής και της τοπικής κοινωνίας των χριστιανών, ενώ έκδηλη είναι η αποδοχή από μέρους των χριστιανών κατοίκων ενός διοικητικού καθεστώτος με εξουσιαστική αρχή τον ηγούμενο του μοναστηριού, υπόλογο αποκλειστικά απέναντι στον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.
Τα κείμενα των σαράντα πατριαρχικών γραμμάτων, που στην πλειοψηφία τους ήταν ανέκδοτα ως σήμερα, εκδίδονται σε κριτική έκδοση με σχόλια, ενώ παράλληλα δίνεται ένα ιστορικό περίγραμμα για τους οικισμούς της εξαρχίας Γηρομερίου. Στο Επίμετρο δημοσιεύονται τρία ακόμη κείμενα που αφορούν το Γηρομέρι.
Το βιβλίο περιλαμβάνει, τέλος, γενικό ευρετήριο προσώπων, τόπων και όρων, πανομοιότυπα ορισμένων από τα εκδιδόμενα κείμενα καθώς και χάρτες της περιοχής. The stauropegion and the patriarchal exarchy have a common point, their submission to the jurisdiction of the Patriarch of Constantinople, their direct dependence on patriarchal power. In both cases, the fact that the monks and the Christian inhabitants are not placed under the local prelate creates special circumstances, and the case of the monastery of Geromeri offered the suitable ground for their study, as during its historic course it went through both these forms of patriarchal dependence. Geromeri was not exclusively a stauropegion; from the early 17th century it became a patriarchal exarchy, under which the Christian populations of the surrounding region were placed. From time to time the Patriarch assigned the exarchy of Geromeri to individuals, who thus earned an annual income in their capacity as katholikoi exarchoi, while the ecclesiastical administration was usually exercised by the abbot of the monastery.
The study of the patriarchal letters extant from the period 1533-1863, which were sent by various Patriarchs in order to settle and confirm affairs and rights of the monastery and the exarchy, reveals the strong interaction that developed in the course of time between the monastery and the local society of Christians. Meanwhile, the Christian inhabitants appear to accept an administrative system with the abbot of the monastery as the ruling authority, directly responsible to the Patriarch of Constantinople.
The texts of the forty letters, unpublished in majority until today, are presented in a critical, commentated edition, together with a historical outline for the settlements of the exarchy of Geromeri. Three more texts regarding Geromeri are also published in the Addendum.
Finally, the book contains a general index of persons, places and terms, facsimiles of a number of the edited texts, as well as maps of the region. |